๑. ความหมายและประวัติความเป็นมา

ละครใน คือ ละครรำประเภทหนึ่งของไทยที่ถือว่าเป็น นาฏศิลป์ชั้นสูง มีกำเนิดและวิวัฒนาการในเขต พระราชฐาน หรือ วังหลวง โดยมีจุดมุ่งหมายหลักเพื่อความงดงามและสืบสานราชประเพณี

• กำเนิด: มีมาตั้งแต่สมัยอยุธยา และมาเจริญรุ่งเรืองอย่างสูงสุดในสมัยรัตนโกสินทร์ โดยเฉพาะใน รัชกาลที่ ๒ ซึ่งถือเป็นยุคทองของวรรณคดีและละคร

• ความหมายของ “ใน”: หมายถึง ภายในพระราชฐาน หรือบริเวณวังเท่านั้น ไม่ได้รับอนุญาตให้นำไปแสดงนอกวัง ยกเว้นในโอกาสพิเศษจริง ๆ

• ความมุ่งหมายสำคัญ:

  1. รักษา ศิลปะของการรำ ที่อ่อนช้อย สวยงาม และมีแบบแผน

  2. รักษา ขนบธรรมเนียมประเพณี ของราชสำนักอย่างเคร่งครัด

  3. รักษา ความสุภาพ ทั้งบทร้องและบทเจรจา

๒. ลักษณะเด่นของละครใน

๒.๑ ผู้แสดง

• ผู้แสดง: เดิมใช้ ผู้หญิงแสดงล้วน (ละครผู้หญิง) ซึ่งเป็นนางในหรือข้าราชบริพารในวัง และมีการฝึกฝนอย่างดีเพื่อให้ได้ท่ารำที่งดงาม

๒.๒ บทละคร (เรื่องที่ใช้แสดง)

• บทจำกัด: ละครในจะแสดงเฉพาะบทละครที่มีความสุภาพ เน้นความรักในราชสำนัก และเรื่องราวของกษัตริย์หรือเทพเจ้าเท่านั้น

• เรื่องหลัก (โบราณมี ๓ เรื่อง):

  1. รามเกียรติ์

  2. อุณรุท

  3. อิเหนา (ในสมัยรัตนโกสินทร์ บางหลักฐานระบุเพิ่ม ดาหลัง เข้าไปด้วย)

๒.๓ กระบวนการรำและดนตรี

• การร่ายรำ: เน้นความสวยงาม อ่อนช้อย ประณีต และเป็นไปตามแบบแผนดั้งเดิมอย่างเคร่งครัด

• การดำเนินเรื่อง: ดำเนินเรื่องค่อนข้าง ช้า เนื่องจากต้องเน้นกระบวนท่ารำในทุกรายละเอียด เช่น

  • บทลงสรง: การอาบน้ำแต่งตัว

  • บทชมดง: การชมความงามของธรรมชาติระหว่างเดินทาง

  • บทชมทัพ: การจัดทัพตรวจพล

• วงดนตรี: ใช้วง ปี่พาทย์เครื่องห้า หรือ ปี่พาทย์เครื่องคู่/เครื่องใหญ่ แต่จะนิยมตีด้วย ไม้นวม เพื่อให้ได้กระแสเสียงที่ นุ่มนวล สอดรับกับท่ารำที่อ่อนช้อย

• เพลง: ดำเนินเรื่องด้วย เพลงร่ายใน เป็นหลักใหญ่ และใช้เพลงที่มีจังหวะช้า

๒.๔ การแต่งกาย

• การแต่งกาย: ผู้แสดงทุกตัวแต่งกายแบบ ยืนเครื่อง คือการแต่งกายเลียนแบบเครื่องต้นเครื่องทรงของพระมหากษัตริย์และบุคคลชั้นสูงอย่างวิจิตรงดงาม และมีการสวมศิราภรณ์ (เครื่องประดับศีรษะ) ตามยศศักดิ์ของตัวละคร

๓. ข้อแตกต่างจากละครนอก