ลักษณะทางสังคมและเศรษฐกิจในสมัยอยุธยา รายวิชาประวัติศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2

สังคมไทยสมัยอยุธยา

สังคมไทยสมัยอยุธยาโดยทั่วๆไป 1. สภาพสังคมโดยทั่วไปและการจัดระเบียบทางสังคม 1.1 สภาพสังคมโดยทั่วไป อาณาจักรอยุธยาตั้งอยู่บนแผ่นดินที่ราบลุ่ม มีแม่น้ำไหลผ่าน 3 สาย จึงใช้เป็นเส้นทางคมนาคม มีลักษณะครอบครัวขนาดใหญ่ มีวัดเป็นศูนย์กลางชุมชน การเกษตรเป็นอาชีพหลักของคนในอยุธยา เพราะภูมิประเทศเอื้ออำนวย การเรียกชื่อบ้านหรือย่านเรียกตามสินค้าที่ผลิต เช่น ย่านป่าขนมทำขนมขาย 1.2 การจัดระเบียบทางสังคม ใช้ระบบศักดินา คือ การจำแนกสถานะตั้งแต่ระดับสูงสุดจนถึงระดับต่ำสุด โดยกำหนดความรับผิดชอบและสิทธิต่าง ๆ ที่บุคคลในแต่ละระดับต้องปฏิบัติ การถือศักดินาไม่ได้หมายความว่าต้องถือครองที่นาตามนั้นจริง แต่เป็นเพียงเครื่องแสดงฐานะทางสังคมเท่านั้น จนถึงสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถจึงตรากฎหมาย พระไอยการตำแหน่งนาพลเรือน และพระไอยการตำแหน่งนายทหารหัวเมือง ใน พ.ศ. 1998 ลักษณะทั่วไปทางเศรษฐกิจและเงินตรา 1.3 ลักษณะทั่วไปทางเศรษฐกิจ 1. การเกษตร ชาวอยุธยาทำนาเป็นอาชีพหลัก มีลักษณะการเกษตรแบบยังชีพ คือ เพียงพอแก่การบริโภคภายในอาณาจักร หากเหลือจะส่งไปขายต่างแดน 2. หัตถกรรม ช่างฝีมือจะรวมกันอยู่เป็นหมู่บ้าน เพื่อผลิตงานฝีมือออกสู่ตลาด 3. การค้า การค้าอยุธยาแบ่งได้ 2 ระดับ คือ 1) การค้าภายใน ส่วนใหญ่เป็นการค้าพืชผลทางการเกษตร 2) การค้าระหว่างประเทศ มีลักษณะที่เสรี พ่อค้าต่างชาติสามารถติดต่อค้าขายกับชาวอยุธยาได้โดยตรง มีหน่วยงานที่รับผิดชอบ คือ กรมท่าซ้าย มีโชฎึกราชเศรษฐีเป็นเจ้ากรม ข้าราชการส่วนใหญ่เป็นชาวจีน ดูแลกิจการค้าสำเภากับดินแดนตะวันออก กรมท่าขวา มีจุฬาราชมนตรีเป็นเจ้ากรม ดูแลกิจการค้าสำเภากับดินแดนตะวันตก รายได้และรายจ่ายของอาณาจักรอยุธยา 1.4 รายได้ของอาณาจักร 1. จังกอบ มี 2 แบบ ได้แก่ จังกอบสินค้า และจังกอบปากเรือ 2. อากร คือ ภาษีที่เก็บจากราษฎร มีดังนี้ อากรค่านา อากรสมพัตสร อากรศุลกากร อากรสวน อากรตลาด อากรค่าน้ำ อากรบ่อนเบี้ย อากรสุรา ในสมัยพระนารายณ์มหาราชได้เปลี่ยนจากเก็บผลผลิตเป็นเงินแทน 3. ฤชา คือ ค่าธรรมเนียมที่เก็บจากราษฎรในกิจการที่ทางราชการจัดการให้ 4. ส่วย คือ เงินหรือสิ่งของที่ส่งให้ราชสำนัก เช่น ส่วยแรงงาน บรรณาการ 1.5 รายจ่ายของอาณาจักร เรียกอีกอย่างว่า รายจ่ายราชทรัพย์ เพราะในสมัยอยุธยารายได้ของอาณาจักรถือว่าเป็นรายได้ของพระมหากษัตริย์ มี 4 ประเภท ได้แก่ 1. รายจ่ายเป็นเบี้ยหวัด ให้กับเจ้านายและขุนนาง 2. รายจ่ายในการทหาร เพื่อบำรุงกิจการของกองทัพให้เข้มแข็ง 3. รายจ่ายในการทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา เช่น การสร้างและปฏิสังขรณ์วัดวาอาราม 4. รายจ่ายอื่น ๆ เช่น รายจ่ายในพระราชพิธีต่าง ๆ รายจ่ายในการสงเคราะห์คนอนาถา คำสำคัญที่ควรทราบ ศักดินา ไพร่สม พระไอยการ โชฎึกราชเศรษฐี สมมติเทพ จุฬาราชมนตรี สกุลยศ พดด้วง อิสริยยศ จังกอบ บรรดาศักดิ์ อากร ราชทินนาม ฤชา ไพร่หลวง ส่วย